A Vitamini (Vitamin A) Nedir? Hangi Besinlerde Bulunur?
İlk keşfedilen vitaminin A vitamini olduğu biliniyor.
A vitamini, karaciğerde depolanan ve yağda eriyen vitaminlerdendir.
Besinlerde 2 tip A vitamini bulunur. Bunlardan birincisi önceden oluşturulmuş (premade) A vitaminidir. Aynı zamanda retinol adıyla da bilinir ve aktif bir A vitamini tipidir.
Retinoidler yaklaşık 2500 kimyasal bileşik ile, provitamin A karotenoidleri adı verilen kimyasal modeküller, vitamin A ailesini oluşturur.
Et, balık, karaciğer yağı, kümes hayvanları, yumurta sarısı, tam yağlı süt ve süt ürünleri gibi hayvansal gıdalarda bulunur.
İkinci A vitamini tipi ise provitamin A olarak bilinir diğer adı karotenoidlerdir ve meyveyle sebze gibi bitki bazlı gıdalarda bulunur. Karotenoidler yiyeceklere koyu rengini verirler, yani pigmentlerdir. Bu tip aktif A vitamini formuna dönüşebilir. 500’den fazla bilinen karotenoid vardır. Meyveler arasında kayısı iyi bir Beta karoten kaynağıdır.
Vitamin A ve karotenler yağda kızartma dışındaki pişirme yöntemlerine daha dayanıklıdırlar. Vitamin A, ortamda yeterli yağ varken % 80 oranında emilir. Epitel dokuyu kurumaya sertleşmeye ve dejenerasyona karşı koruyan müköz salgının sentezine yardım eder. Epitelyum doku, vücudumuzu kaplayan derinin üst tabakasında, burun, ağız solunum ve sindirim sistemi iç yüzeylerinde bulunur. Epitelyum doku, sağlıklı olduğunda vücuda bakteri girişini engelleyici bir rol oynar. Gözün karanlıkta görmesini sağlar. Kemik büyümesi, üreme fonksiyonu ve genel büyüme sürecinin gerçekleşmesinde etkindir.
A vitamini, kemik ve diş sağlığı açısından büyük önem taşıyor.
Hücre yenileyici özelliği ile iyi bir antioksidan ve bu özelliği ile yaşlanmayı geciktiriyor.
Vücudun dokuları onarmada kullandığı vitamin, kanser hastalıklarına karşı koruyucu etkiye sahip.
Göz sağlığını korumak için A vitamini şart; eksikliği göz kuruluğuna ve görme bozukluklarına yol açıyor.
Bağışıklık sistemini güçlendirdiği için enfeksiyonlara karşı koruyucu.
A vitamini eksikliği kemiklerin güçsüzleşmesine, diş ve dişeti hastalıklarına sebep olur. Kornea tabakası hasar gördüğü için göz kuruluğu ve gece körlüğü görülür. Ayrıca sivilce, deride akne ve döküntü gibi belirtiler A vitamini eksikliğinin habercisidir.
A Vitamininin fazlası da hastalanmaya neden olabilir.
A vitamini sadece suda çözündüğünden fazlası vücuttan idrarla atılmaz, karaciğerde depolanır. A vitamini fazla alındığında baş ve eklem ağrılarına sebep olur, bulantı ve kusmaya, ayrıca saç dökülmesine yol açabilir.
A vitamini içeren besinler direkt ışık görmeyen ortamda ve düşük ısıda saklanmalıdır.
Yüksek dozlarda A vitamini doğum kusurlarına neden olabilir. Akut A vitamini zehirlenmesi genellikle bir birey tarafından birkaç yüz bin IU, yani uluslararası ünite A vitamini alındığında ortaya çıkar. Kronik vitamin A zehirlenmesi ise düzenli olarak günde 25.000 IU’dan fazla alan yetişkinlerde ortaya çıkabilir.
Bebekler ve çocuklar A vitaminine karşı daha duyarlıdırlar. Daha küçük dozlarda A vitamini veya retinol gibi A vitamini içeren ürünler aldıktan sonra da hasta olabilirler.
Çok miktarda alınan beta-karoten bireyleri genelde hasta etmez. Ancak, yüksek miktarda beta-karoten cilt rengini sarı veya turuncuya döndürebilir. Beta-karoten tüketimi azalınca cilt rengi normale döner.
İçinde A Vitamini Bulunan Bitkisel Besinler
- Yeşil fasulye
- Domates
- Kuşkonmaz
- Maydanoz
- Kırmızı biber
- Tatlı patates
- Pırasa
- Bezelye
- Havuç
- Brüksel lahanası
- Ispanak
- Şalgam
- Brokoli
- Kabak
- Pazı
- Mercimek
- Kavun
- Papaya
- Karpuz
- Greyfurt
- Kayısı
- Havuç
İçinde A Vitamini Bulunan Hayvansal Besinler
- İnek sütü
- Keçi sütü
- Yumurta
- Peynir
- Yoğurt
- Ciğer ezmesi
- Tavuk
- Tuna balığı
- Sardalya
- Karides
- Somon
Kaynak – Sağlık Ansiklopedisi
A vitamini, vitamin, retinol, vitaminler, karotenoid, antioksidan, provitamin, beta-karoten, sağlık, sağlık ansiklopedisi,